آشنایی با انواع واکسن ها و جدول واکسیناسیون کشور ایران ...

واکسیناسیون چیست ؟

هرگونـه اقدامي كه بـه منظور جلوگيري از بروز عفونت و يا تخفيف شكل طبيعي بيماري درون فردي با تجويز آنتي‌بادي يا آنتي‌ژن بعمل آيد ايمن‌سازي گفته مي شود.

با تزريق عضلاني يا وريدي آنتي بادي ايمني غيرفعال يا انتقالي ايجاد مي‌گردد. قيمت آمپول كزاز دوام اين نوع ايمني كوتاه هست و بستگي بـه نيمـه عمر آنتي‌بادي درون بدن فرد دريافت كننده دارد و اين مدت درحدود 3 که تا 4 هفته مي‌باشد.

درصورت تجويز آنتي‌ژن كه شامل ميكرو ارگانيسم ضعيف شده ، قيمت آمپول كزاز كشته شده ويا اجزاء آن مي‌شود دستگاه ايمني فرد دريافت كننده تحريك و بطور فعال آنتي‌بادي توليد مي‌كند.ايمني بدست آمده دراين حالت را ايمني فعال گويند. قيمت آمپول كزاز دوام اين نوع ايمني ، طولاني تر از نوع غيرفعال هست .

ايمن سازي فعال يا واكسيناسيون

واكسيناسيون اقدام بسيارمـهم و با ارزشي هست كه بوسيله آن با هزينـه كم مي‌توان از ابتلاء بـه بيماريهاي عفوني جلوگيري كرد. با اجراي برنامـه واكسيناسيون همگاني درون جهان، شيوع بسياري از بيماريهاي خطرناك دربين شيرخواران، كودكان و بالغين كاهش بارزي پيدا كرده هست بطوريكه اكنون شيوع بيماريهاي خطيري چون ديفتري، كزاز، سياه سرفه، سرخك و فلج كودكان با واكسيناسيون همگاني با موفقيت كنترل و در بسياري از كشورها عملا بـه حداقل ميزان خود رسيده هست ، يا بيماري آبله كه با واكسيناسيون همگاني و پيگيري جهاني ريشـه كن شده است.
براي بيش از 20بيماري انسان، اكنون واكسن تهيه شده هست كه تعدادي ازآنـها بطور همگاني و بقيه درون شرايط خاصي، مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
تصميم براي تهيه و استفاده از واكسن، جهت يك بيماري براساس نتيجه موازنـه دو موضوع، يكي ميزان احتياج بـه واكسن و ديگري خطرات و عوارض ناشي از آن گرفته مي‌شود.
ميزان اثر پيشگيري كننده واكسن يك بيماري، از مقايسه تعداد مبتلايان دو گروه افراد واكسينـه شده و نشده‌اي كه بطور تصادفي درون معرض بيماري قرار مي‌گيرند بدست مي‌آيد.
موثرترين واكسن ها آنـهائي هستند كه مكانيسم پيشگيري حاصل از مرحله بهبودي درون شكل طبيعي بيماري را تقليد كنند.

رابطه بين نوع واكسن با ايمني حاصل

واكسن هاي با اجرام زنده كه ازقدرت بيماريزايي آنـها كاسته شده است، معمولاً با دوز واحد مي‌توانند ايمني موثر و طولاني نسبت بـه واكسن‌هاي كشته شده ايجاد كنند. اين واكسن‌ها علاوه برسيستم ايمني هومورال، سيستم ايمني سلولي را نيز تحريك مي‌نمايند، اين نوع واكسنـها تمايل دارند واكنشـهاي مشابه شكل طبيعي بيماري بـه خصوص درافراد با نقص ايمني را ايجاد كنند.
براي اينكه با واكسن‌هاي كشته شده ايمني كافي و بمدت طولاني بدست آيد، بايستي اين واكسن‌ها ابتدا درچند نوبت تزريق گردند و براي جلوگيري از كاهش سطح آنتي‌بادي و ادامـه ايمني اغلب لازم هست كه تزريق واكسن درون آينده يادآوري شود.

تاريخچه واكسيناسيون
جان ميليونـها نفر با استفاده از پني سيلين ، سولفا تيل آميد ،و داروهاي باكتري كش مشابه نجات يافته هست . اما شايد با اثر پيشگيري كننده ايمن سازي – كه از ديگر اكتشافات تصادفي هست – جانـهاي بيشتري نجات يافته باشند .تا پيش از صده نوزدهم يكي از بزرگترين بلايايي كه دامن گير بشر مي شد آبله بود . تنـها دو بيماري، يعني طاعون و مالاريا ، بـه اندازه آبله قرباني داشته اند . چگونگي مبارزه با مالاريا با استفاده از كينين و داروهاي ضد مالاريا انجام مي شد حشره كشـها نيز درون حذف پشـه هاي ناقل بيماري مفيد واقع شدند . بعد از آنكه مشخص شد عامل انتقال طاعون ككهاي بدن موش هستند ،اين بيماري نيز سر انجام درون مناطق توسعه يافته جهان با انجام اقدامات بهداشتي مـهار شد .شـهرت ادوارد جنر بـه دليل آشنا كردن جهانيان با واكسني هست كه جان ميليونـها نفر را از مرگ شوم ناشي از آبله رهانيده و چندين ميليون نفر ديگر را از ظاهر زشت و وحشتناكي كه بر اثر ابتلا بـه اين بيماري ايجاد مي شود ، نجات داده هست .
جنر واكسن خود را درون پي كار طولاني و طاقت فرسا درون آزمايشگاه كشف نكرد . درون 19 سالگي شير دوشي بـه او گفته بود كه هرگز بـه آبله مبتلا نخواهد شد ، چون قبلاً بـه آبلهي مبتلا شده بود .بعد ها وقتي جنر پزشك شد و به بي فايده بودن تلاشـهايش براي درمان اين بيماري پي برد ، جمله آن شير دوش را بـه خاطر آورد . اوتحقيق كرد و دريافت شير دوشان تقريباً هرگز ، حتي وقتي از مبتلايان بـه آبله پرستاري مي كنند ، دچار آبله نمي شوند .
به نظرش رسيد كه آبلهي را بـه افراد تلقيح كند ، تل آنـها را از ابتلا بـه بيماري مرگبار تر آبله مصون سازد .اين بخت ياري حقيقي بود . بدون اينكه زحمتي بكشد ، درون يافت كه آبلهي باعث ايمني درون برابر آبله مي شود . قوه تشخيص او بـه اندازه اي بود كه توانست بـه ارزش اين حقيقت پي ببرد و از آن استفاده كند.
ادوارد جنر بـه سال1749 درون بركلي از توابع گلاستر شر انگلستان بـه دنيا آمد . شش ساله بود كه پدرش ، يك روحاني مسيحي ، درگذشت ، برادر بزرگترش مسئوليت تربيت او را بـه عهده گرفت. تحصيلات ابتدايي خود را درون مدارس محلي گذراند ، ودر آنجا بـه تاريخ طبيعي علاقه مند شد . تحصيل طب را زير نظر دانيل لادلو ، از جراحان سادبري آغاز كرد . درون اين هنگام بود كه شير دوش ، رابطه بين آبلهي و آبله را برايش تعريف كرد . جنر درون سال 1775 درون زمينـه عقايد روستاييان گلاستر شر درون باره آبله بـه تحقيق پرداخت دريافت كه دو نوع آبلهي وجود دارد ، وفقط يكي از آنـها از آبله پيشگيري ميكند . همچنين تعيين كرد كه نوع موثر آبلهي تنـها وقتي اثر محافظتي دارد كه درون مرحله خاصي از بيماري منتقل شود .
او براي آزمودن نظريه اش مقداري از مايع درون تاولها دست شير فروشي را كه بـه آبلهي مبتلا بود بيرون كشيد و آن را بـه لندن برد و بادقت مايع آبله را بـه پسركي تلقيح كرد و همان طور كه جنر پيش بيني كرده بودپسرك بـه آبله دچار نشد . جنر از واژه واكسيناسيون استفاده نكرد، بلكه بـه جايش لفظ مايه كوبي يا « واريوله واكسينـه» را بـه كار برد معناي لغوي اصطلاح لاتيني اخير « تاولهاي ريز » هست .
تا حدود يك قرن بعد ، مايه كوبي جنري آبلهي ، تنـها روس ايمن سازي عليه بيماري بود . درون سال 1880 لويي پاستور براي ايمن سازي مرغان عليه وبا ، كه درون يك همـه گيري ،10%طيور فرانسه را از بين بود ، روسي ابداع كرد . او باكتري ايجاد كننده اين بيماري را جداسازي كرد و با كشت شكل ضعيف شده و تلقيح آن بـه مرغان ، آنـها را نسبت بـه حمله مرگبار بيماري ايمن ساخت . اصول كلي روش پاستور با روشي كه جنر براي مايه كوبي با آبلهي ابداع كرد يكي بود . قبل از آنكه ويروس آبله بـه شكل آبلهي بـه شير دوش منتقل شود ، درون بدن ضعيف شده بود .در سال 1881 ، پاستور با روي آوردن بـه سياه زخم ،كه از بيماريهاي و است، باسيل آنرا جدا كرد . اواين باكتري را درون دمايي بالاتر از دماي بدن حيوان كشت داد که تا مايعي براي تلقيح تهيه كند كه موجب حمله خفيف سياه زخم درون جانور شود ، و حيوان را براي روزي كه دچار حمله شديد بيماري مي شود ، ايمن سازد .
همانطور كه خود پاستور گفت ، او براي ارج نـهادن بـه شايستگي و خدمات مـهم يكي از بزرگترين انگليسيان ، يعني جنر واژه واكسيناسيون را بـه طور كلي براي روش مايه كوبي پيشگيري كننده وضع كرد. چهار سال بعد پاستور واكسني براي بيماري كه درون حيوانات هاري و گاه درون انسان آب گريزي خوانده مي شود ، ابداع كرد .

پژوهشـهاي پيش گامانـه پاستور ،كه بر كشف بخت يارانـه جنر مبتني بود ،ايمن سازي را بـه دانش بسيار كار آمد تبديل كرد ، و زمينـه را براي وقوع انقلابي درون مـهار بيماري هاي عفوني آماده ساخت .

شايد گذشته از كشف آنتي بيوتيكها ، هيچ اكتشافي چنين تاثير عميقي بر سلامت انسان نگذاشته باشد .به نوشته و.ر كلارك درون پايه هاي تجربي ايمني شناسي معاصر (1986) گل سر سبد موفقيتها درون فرايند ايمن سازي ريشـه كني كامل آبله بوده هست . درون نيمـه نخست اين قرن ، سالانـه حدود 2 که تا 3 ميليون مورد جديد گزارش مي شد .
در سال 1949 آخرين مورد آبله درون ايالات متحده ، ودر سال 1977 آخرين مورد تاييد شده سراسر جهان درون سومالي گزارش شد .

واكسن چيست ؟
موجود زنده ، مانند بدن انسان بـه خودي خود نيروي مقاومت و غلبه يافتن بر ميكروبها را دارد . اين حالت را « مصونيت » مي نامند. اما درون برخي از موارد بايد بدن را از خارج كمك كرد ، که تا چنين مصونيتي را پيداكند . درون بسياري از بيماري هايي كه از ويروس پديد مي آيند ، اگر انسان يكبار آن بيماري را بگيرد و خوب بشود ديگر درون برابر آن مصونيت پيدا مي كند . مثلاً آبله ، سرخك و آبله مرغان از بيماري هايي هستند كه اگر يك بار انسان آنـها را بگيرد ، براي هميشـه از آنـها مصونيت پيدا مي كند . يعني ديگر آنـها را هرگز نخواهد گرفت .
اما بيماري هاي ديگري مانند آنفولانزا ممكن هست چند بار بـه سراغ بـه سراغ انسان بيايند .پس براي رهايي از چنگ انـها مي آيند و به طور مصنوعي درون انسان مصونيت ايجاد مي كنند .
بدين طريق كه ويروس ضعيف شده آن بيماري را بـه بدن تزريق كرده ، انسان را دچار يك حالت خفيفي از آن بيماري مي نمايند. ولي چون اين بسيار ضعيف است، انسان بـه زودي بهبودي مي يابد و پس از بهبودي كامل براي يك مدت طولاني درون برابر آن مرض ، مصونيت مي يابد .
واكسن زدن يعني تزريق ويروس ضعيف يك بيماري بـه بدن.
واكسن داراي ميكرب بيماري هست كه البته آنرا ضعيف و بي آزار ساخته اند واكسن از پي تزريق درون بدن انسان « پادزهر » درست مي كند كه با ويروس بيماري وارد نبرد مي شوند و آنـها را خنثي ميكنند .
طرز ساختن واكسن چگونـه هست ؟
واكسن را اينگونـه ميسازند : قيمت آمپول كزاز نخست حيواني را عمداً دچار بيماري مورد نظر مي كنند . سپس ويروس آن بيماري را از بدن حيوان مزبور جدا مي سازند .
مجدداً اين ويروس را بـه حيواني ديگر تزريق مي كنند و پس از بيمار شدنش ، باز ويروس را از بدنش جدا مي سازند . آنقدر اين عمل را تكرار مي كنند که تا به قدري ويروس ضعيف گردد كه اگر آنرا بـه بدن انساني تزريق كنند نـه تنـها او را بيمار نكند، بلكه برايش مصونيت هم پديد آورد .
راه ديگر واكسن سازي اين هست كه آن را از ويروسهاي مرده يا بي فعاليت بـه دست مي آورند .
با تزريق اين نوع واكسن بدن مشغول ساختن پادزهر مي شود و خود را آماده دفاع درون برابر ميكر وب اصلي مي كند .براي بيماري خواب و آنفولانزا از اين روش استفاده مي كنند . و بالاخرهگاهي هم خود ويروس را بي آنكه ضعيفش گردانند از راه پوست بـه بدن تزريق مي نمايند . آنگاه چون ويروس از راه غير طبيعي وارد بدن گرديده ، باز درون آن ايجاد مصونيت ميكند .

واکسیناسیون چه سودی دارد ؟

مزيت ايمن سازي بر سرم درماني ، درون طول مدت حفاظت از طريق مايه كوبي است.
واكسنـها، علاوه بر توليد فعال پابتنـهاي درون گردش ، درموارد خاص، ودر هنگام بروز آلودگيهاي بعدي سريعاً موجب واكنش ليمفوسيتها گرديده و دستگاه حساس ايمني را طوري سامان مي دهد كه ميتواند نسبت بـه حمله اجرام خارجي واكنش سريع نشان دهد ، اين نوع واكنش را پاسخ ياد اور يا خاطره اي مي نامند .

براي سهولت امر، مي توان واكسنـها را بـه دودسته مشخص تقسيم نمود:
الف) واكسنـهاي باكتريايي
1) واكسنـهاي زنده تخفيف حدت يافته : ب. ث . ژ
2) واكسنـهاي كشته:سياه سرفه، حصبه ،وبا
3) نازهر(توكسوئيد): ديفتري، كزاز
4) واكسنـهاي پلي ساكاريدي: مننگوكوكسيC , A ،پنوموكوكسي
ب) واكسنـهاي ويروسي
1) واكسنـهاي زنده تخفيف حدت يافته: فلج اطفال خوراكي، سرخجه ،سرخك، اوريون، تب زرد
2) واكسنـهاي كشته كامل: انفولانزا ، فلج اطفال تزريقي ، هاري
3) واكسنـهاي كشته( بخشي از پادگن) : هپاتيت ب
توكسوئيدها فقط درون قبال اگزوتوكسينـها ايجاد ايمني مي كنند و كيفيت انـها بـه لحاظ خلوص و قابليت انحلال پادگن بسيار عالي هست . ايمني خلطي حاصل از آنـها نيز بـه سادگي قابل اندازه گيري هست .
در واكسنـهاي باكتريايي كه از ياخته كامل استفاده مي شود ، پادتنـهايي توليد مي شوند كه بعضي از آنـها احتمالاً جرء اپسونينـها هستند. اين واكسنـها نقش يك ادجووان (ياور ) را دارند و همراه با ديگر واكسنـها موجب افزايش پاسخ ايمني مي شوند.
در مورد ب .ث . ژ وضعيت فرق مي كند ، اين واكن بيشتر ايجاد ايمني سلولي مي كند و پادتن خلطي قابل اندازه گيري توليد نمي نمايد .اين حالت از ايمني سلولي همراه با افزايش حساسيت تاخيري هست كه از طريق آزمون حساسيت بـه توبركولين اندازه گيري مي شود.
واكسن آبله (ويروس واكين ) كه قديمي ترين واكسن ويروسي است، بعد از تزريق بـه انسان بـه علت قرابت پادگني ، ايجاد ايمني عليه آبله (ويروس واريول ) مي كند. ايمني واكسن عمدتاً از نوع سلولي هست و بطور كلي پاسخ پادتني ضعيف است.
استفاده از واكسنـهاي زنده تخفيف حدت يافته درون افراد مبتلا بـه نقص دستگاه ايمني سلولي رسماً ممنوع هست .
ساير واكسنـهاي ويروسي زنده يا تخفيف حدت يافته ،ايجادايمني خلطي همراه با پادتنـهاي درون گردش مي كنند كه بـه روش هاي متداول سر مشناسي نظير سرونوترا ليزا سيون ، واكنش ممانعت از هم اگلوتيناسيون ، بررسي ايمني بـه كمك مواد راديوايزوتوپ ، اليزاو غيره قابل اندازه گيري است. آزمونـهاي افزايش حساسيت تاخيري بعضاً دال بر ايمني با واسطه سلولي هست .
بعضي واكسنـها نظير واكسن خوراكي فلج اطفال يا واكسنـهايي كه از طريق بيني تجويز مي شوند ، علاوه بر ايمني خلطي ، ايجاد ايمني موضعي مي نمايند و به دنبال آن ايمونوگلو بولين نوع A توليد مي شود كه موجب ايمني موضعي بسيار قوي خواهد شد و از ويروس از طريق ان مجاري جلو گيري خواهد كرد. نـهايتاً، واكسنـهاي مننگوكوكسي C ,A ، و پنوموكوكسي پلي والان براساس نوع كپسول وپلي ساكاريد موجود درون واكسن ، ايجاد پادتن اختصاصي مي نمايند.

عوارض واكسيناسيون
پيشگيري ازبيماريهاي عفوني بوسيله واكسن يكي از پيروزيهاي مـهم علم پزشكي است، اما بايد درون نظر داشت كه با وجود پيشرفتهاي بدست آمده درون تهيه واكسن‌هاي بسيار كم ضرر و بي‌نـهايت موثر بهرحال هيچ واكسني كاملاً بي ضرر و صددرصد مؤثر نيست. هدف درون تهيه واكسن مناسب ، رسيدن بـه مرحله‌اي هست كه واكسن حداكثر اثر پيشگيري را با حداقل عارضه جانبي داشته باشد.
عوارض متعددي تاكنون براي واكسن‌ها گزارش شده هست كه شايع‌ترين آنـها عوارض محل تزريق بصورت تورم و حساسيت و درد موضعي هست كه گاهي با درجات خفيفي از تب نيز همراه مي‌شود.
اين عوارض اغلب درون طي 24 ساعت اول بعد از تزريق ظاهر شده و معمولاً دركودكان بارزتر و ميزان تب كودك نيز بالا است. درون دنباله تزريق واكسن سياه سرفه بندرت ممكن هست كودك دچار آنسفاليت شود. اين عارضه معمولاً چند روز بعد از تزريق اين واكسن بصورت بيقراري، تشنج اختلال رفتاري و تغيير سطح هشياري خودنمائي مي‌كند. هرگاه بعد از تزريق واكسن ثلاث كودك تب بالا، تشنج، و گريه‌هاي شديد و طولاني بيش از 3 ساعت داشته باشد ، درون نوبت‌هاي بعدي از واكسن دوگانـه استفاده مي‌شود.
يكي از عوارض بسيار نادري كه بويژه با گونـه شماره 3 ويروس قطره فلج اطفال ممكن هست پيش آيد پيدايش شكل فلجي بيماري است. شيوع اين عارضه دربالغين كمي زيادتر از كودكان مي‌باشد، بدين جهت تجويز همگاني قطره ضد فلج كودكان درون سنين بالاي 18 سال توصيه نمي‌شود.
هرگاه بـه فردي با نقص ايمني قطره ضد فلج تجويز شود خطر پيدايش اشكال فلجي بيماري افزايش پيدا مي‌كند.
در حاملگي تزريق واكسن‌هاي ويروسي زنده بعلت احتمال انتشار آنـها بـه جفت و جنين ممنوع مي‌باشد.

اميد هست با پيشرفتهاي كه درون تكنيك‌هاي بيولوژي ملكولي پيدا شده هست بتوان درون آينده واكسن‌هايي با عوارض هر چه كمتر تهيه نمود.
به دنبال تزريق واكسن توام عوارض موضعي ا ز قبيل قرمزي محل تزريق ، حساسيت موضع ، و گاهي واكنشـهاي عمومي مانند تب ، سر درد ، و گاهي ظهور بثوراتي درون سطح بدن مشاهده مي شود اما اين واكنشـها بـه زودي مرتفع مي گردند .

در موارد نادري بـه دنبال تزريق واكسن توام ضد ديفتري- كزاز ناراحتي هاي كليوي و عصبي ديده شده هست . درون چنين حالاتي تزريق هاي بعدي انجام نمي گيرند . بايستي همواره آدرنالين يك درون هزار درون دسترس تزريق كنندگان واكسن باشد که تا اگر عارضه آنافلاكسي پيش آمد بلافاصله بمصرف برسد .
همچنين ناراحتيهاي مغزي قابل توجهي كه ناشي از تزريق جزء سياه سرفه اواكسن سه گانـه هست به ندرت ذكر شده ، اگر ناراحتي عصبي ويا تشنجي كودك ظرف 2 روز بعد از تزريق مشاهده شود ، نشان ايجاد ناراحتي بـه علت واكسن سياه سرفه هست در اين صورت دنباله ايمن سازي را با واكسنـهاي دو گانـه ضد ديفتري ، كزاز خردسالان يا بزرگسالان بسته بـه سن شخص ادامـه مي دهند و به اين كودك ديگر واكسن سياه سرفه نبايد تزريق شود .

*** جدول و زمان انجام واكسيناسيون درون کشور ایران :

انواع واكسن ها، مقدار ، راه تجويز و شرايط نگهداري آنـها

شرايط نگهداري درمحل واكسيناسيون

مقدار و راه تجويز *

ماهيت

نام واكسن

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه مياني يا پاييني يخچال)

5/0 ميلي ليتر، عضلاني

توكسوئيد كزاز، توكسوئيد ديفتري و باكتري كشته شده سياه سرفه

سه گانـه

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه مياني يا پاييني يخچال )

5/0 ميلي ليتر ، عضلاني

توكسوئيد كزاز و توكسوئيد ديفتري ( خردسالان و بزرگسالان)

دوگانـه

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه مياني يا پاييني يخچال)

5/0 ميلي ليتر ، عضلاني

توكسوئيد كزاز

كزاز

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه فوقاني يخچال )

زير يكسال 05/0 ميلي ليتر داخل جلدي، بالاتر از يك سال 1/0 ميلي ليتر داخل جلدي

باسيل كالمت وگرن

ب.ث.ژ

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه فوقاني يخچال )

5/0 ميلي ليتر، زير جلدي

ويروس زنده ضعيف شده سرخك، اوريون و سرخجه

MMR

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه فوقاني يخچال )

قطره خوراكي

ويروس سه گانـه زنده ضعيف شده

فلج اطفال

8-2 درجه سانتيگراد

( طبقه فوقاني يخچال )

5/0 ميلي ليتر، زير جلدي يا عضلاني

ويروس كشته شده

8-2 درجه سانتيگراد

(‌طبقه مياني يا پاييني يخچال )

براي كودكان زير ده سال، 5/0 ميلي ليتر و براي افراد ده سال و بالاتر يك ميلي ليتر درون عضله ، براي بيماران دياليز و تالاسمي دو برابر مقدار توصيه شده

آنتي ژن سطحي ويروس

« هپاتيت ب »

در خصوص طريقه مصرف واكسن ها چنانچه دستورالعمل مشخصي از طرف مركز مديريت بيماريها ارسال نشده باشد مراعات دستورالعمل كارخانـه سازنده ضروري است.

توضيح :
1- واكسن هاي سه گانـه، كزاز، دوگانـه و « هپاتيت ب » درون مقابل يخ زدگي تغيير ماهيت مي دهند، درون اينصورت ،‌از مصرف آن بايد جداً خودداري كرد.
2- كليه واكسن ها بايد که تا لحظه تجويز درون دماي ذكر شده نگهداي شوند. ( درون يخچال نگهداري شود )
3- حلال واكسن هاي MMR و ب. ث. ژ درون واحد مصرف كننده نيز بايد درون دماي ذكر شده نگهداري شود.

نام بيماري

واكسن مربوط

علائم اختصاري

سل

ب.ث.ژ

BCG

ديفتري، كزاز، سياه سرفه

سه گانـه ( ثلاث )

DTP

ديفتري ـ كزاز

دوگانـه خردسالان

دو گانـه بزرگسالان

فلج اطفال

پوليو خوراكي

OPV

پوليو تزريقي

IPV

سرخك ـ سرخجه ـ اوريون

MMR

كزاز

توكسوئيد كزاز

هپاتيت ب

هپاتيت « ب »

Hep.B

**************

توضيـحات

نوع واكسـن

ســن

در كودكان زير يك سال، مقدار واكسن « ب.ث.ژ‌» (05/0 ) ميلي ليتر معادل نصف دوز بالغين است

ب.ث.ژ ـ فلج اطفال *

هپاتيت ب **

بدو تولد

سه گانـه ـ فلج اطفال‌ـ هپاتيت ب

2 ماهگي

سه گانـه ـ فلج اطفال

4 ماهگي

سه گانـه ـ فلج اطفال ـ‌هپاتيت ب

6 ماهگي

اين واكسن شامل واكسنـهاي سرخك، سرخجه و اوريون مي باشد.

MMR

12 ماهگي

سه گانـه ـ فلج اطفال

18 ماهگي

سه گانـه ـ فلج اطفال ـ MMR

6-4 سالگي ***

* منظور از فلج اطفال، قطره خوراكي فلج اطفال است.
** واكسن هپاتيت ب كودكان نارس با وزن كمتر از 2000 گرم چنانچه درون وقت مقرر مراجعه نموده باشند درون 4 نوبت ( بدو تولد، يكماهگي، دوماهگي و 6 ماهگي ) انجام مي شود.
*** بعد از آخرين نوبت واكسن سه گانـه، هر ده سال يكبار واكسن دوگانـه ويژه بزرگسالان بايستي تزريق شود.

جدول ايمن سازي كودكاني كه از يكسالگي که تا 6 سالگي درون وقت مقرر مراجعه ننموده اند.

سه گانـه ـ فلج اطفال ـ ب.ث.ژ ـ MMR و هپاتيت ب

اولين مراجعه

سه گانـه ـ‌فلج اطفال ـ‌هپاتيت ب

يكماه بعد از اولين مراجعه

سه گانـه ـ فلج اطفال

يكماه بعد از دومين مراجعه

سه گانـه ـ فلج اطفال ـ‌هپاتيت ب

6 ماه که تا يك سال بعد از سومين مراجعه

سه گانـه ( حداقل يكسال فاصله با نوبت قبلي ) ـ MMR ـ‌ فلج اطفال

6-4 سالگي

1- بعد از 6 سال تمام ( 6 سال و 11 ماه و 29 روز ) تزريق واكسن سه گانـه ممنوع هست و بايد از واكسن دوگانـه ويژه بزرگسالان استفاده شود.

2- درون صورتيكه سن كودك هنگام تزريق يادآور اول سه گانـه و فلج اطفال، چهار سال يا بيشتر باشد، يادآور دوم لزومي ندارد

3- بعد از آخرين نوبت واكسن سه گانـه بايستي واكسن دو گانـه ويژه بزرگسالان هر ده سال يك بار تكرار شود

4- چنانچه سن كودك هنگام تزريق نوبت اول MMR بين 6-4 سالگي باشد، نوبت دوم بايستي

6 ماه که تا يكسال بعد از نوبت اول تزريق گردد.

5- بعد از يكسالگي قبل از تلقيح ب.ث.ژ بايستي تست مانتو انجام شود و در صورت منفي بودن،‌ب.ث.ژ تلقيح گردد.

6- كسانيكه بدنبال تزريق ب.ث.ژ اسكار نداشته اند نياز بـه تزريق مجدد ب ث ژ ندارند.

******************

جدول ايمن سازي افراد 7 که تا 18 ساله كه درون وقت مقرر مراجعه نكرده اند

دوگانـه ويژه بزرگسالان ـ ‌فلج اطفال ـ MMR ـ هپاتيت ب

اولين مراجعه

دوگانـه ويژه بزرگسالان ـ‌ فلج اطفال ـ ‌هپاتيت ب

يكماه بعد از اولين مراجعه

دو گانـه ويژه بزرگسالان ـ‌ فلج اطفال

يكماه بعد از دومين مراجعه

دو گانـه ويژه بزرگسالان ـ ‌فلج اطفال ـ هپاتيت ب ـ MMR

6 ماه که تا يك سال بعد از سومين مراجعه

دو گانـه ويژه بزرگسالان و هر ده سال يكبار تكرار شود

10 سال بعد از چهارمين مراجعه

*************

ايمن سازي زنان سنين باروري (‌49 – 15 ساله ) بدون سابقه ايمن سازي با واكسن دوگانـه ويژه بزرگسالان *

طول دوره ايمني

درصد محافظت

حداقل فاصله

نوبت

–

اول

سه ساله

يك ماه

دوم

پنج سال

شش ماه

سوم

ده سال

يك سال

چهارم

تا پايان سن باروري **

يك سال

پنجم

* زنان سنين باروري داراي سابقه واكسيناسيون ، بايد با احتساب واكسنـهاي قبلي طبق اين جدول واكسيناسيون را ادامـه دهند.

** براي حفظ ايمني كافي بعد از پنج نوبت، واكسن دوگانـه بزرگسالان بايد هر ده سال يكبار تكرار شود.

*************

ايمن سازي زنان باردار بدون سابقه ايمن سازي يا واكسيناسيون ناقص *

دفعات

نوع واكسن

تاريخ مراجعه

نوبت اول

دو گانـه ويژه بزرگسالان

اولين مراجعه

نوبت دوم **

دو گانـه ويژه بزرگسالان

يك ماه بعد

* كسانيكه سابقه واكسيناسيون ناقص دارند بايد واكسيناسيون آنـها با توجه بـه سابقه قبلي و مطابق برنامـه ايمنسازي زنان 49-15 سال تكميل گردد.

** ادامـه ايمن سازي طبق جدول ايمن سازي زنان 49-15 ساله

***********

ايمن سازي عليه بيماري « هپاتيت ب » براي گروههاي پرخطر

زمان تزريق

نوبت

در اولين مراجعه

اول

يك ماه بعد از نوبت اول

دوم

شش ماه بعد از نوبت اول

سو م

چرا بايد اين همـه واكسن بـه كودكم بزنند؟
از تماشاي منظره تزريق بـه فرزند براي تمام والدين ناخوشايند است. اما برنامـه واكسيناسيون بـه منظور پيشگيري از بيماريهاي خطرناك تهيه شده هست و مـهمترين بخش تامين سلامت كودك را تشكيل مي دهد.

بعضي از اين بيماريها (نظير فلج اطفال و ديفتري) صذ سال پيش از اين بسيار شايعتر بودند ولي امروزه بعلت انجام واكسيناسيون بندرت ديده مي شوند.

مركز مبارزه با بيماريها درون هر كشور بسته بـه سطح ايمني عمومي و بيماريهاي خطرناك شايع برنامـه واكسيناسيون خاصي را براي كودكان و بزرگسالان تنظيم مي كند.

واكسن ها چگونـه از بيماريها پيشگيري مي كنند؟

واكسن ها از ميكروب يا ويروس كشته شده و يا ضعيف شده كه عوامل بيماريهاي خاص هستند ساخته شده اند. با تزريق واكسن سيستم ايمني تحت حمله اين ميكروب ها و يا ويروس ها قرار مي گيرد و در نتيجه ترشح آنتي بادي ها يا پادتن ها دربدن بالا مي رود.

اين آنتي بادي ها درون بدن كودك فعال باقي مي مانند و در صورتيكه بدن با بيماري واقعي مواجه شود آن را درون مقابل آن ويروس يا ميكروب محافظت مي كنند. بعنوان مثال اگر سياه سرفه درون منطقه شما شايع شود احتمال ابتلا كودك شما كه واكسينـه شده هست به مراتب كمتر از كودكي هست كه واكسينـه نشده است.

كارت مراقبت كودك چيست و استفاده از آن درون واكسيناسيون چه كمكي مي كند؟
در ايران هر كودكي يك كارت مخصوص مراقبت كودك دارد كه درون آن جدول واكسينايون، تغذيه و پايش رشد درون نظر گرفته شده است. كودك شما نيز حتما اين كارت را دارد و اگر اينطور نيست بهتر هست در اولين فرصت بـه يكي از مراكز بهدشتي و درماني درون محدوده محل زندگي خود مراجعه نمائيد و براي وي پرونده تشكيل داده و كارت مراقبت كودك را دريافت نمائيد. اگر شما براي مراقبتهاي دوران بارداري بـه چنين مراكزي مراجعه كرده باشيد حتما با نشاني و روش كار آنـها آشنا هستيد. درون غير اينصورت مي توانيد از دانشگاه علوم پزشكي محدوده خود درون مورد آن اطلاعاتي كسب كنيد. خصوصيات هر يك از اين واكسنـها چيست؟

واكسن ب ث ژ: اين واكسن با استفاده از باكتري ضعيف شده سل عليه اين بيماري ساخته شده و به صورت زير جلدي درون ناحيه بازو درون بدو تولد تزريق مي شود. بهترين سن براي تلقيح واكسن ب. ث . ژ بدو تولد است، از آن بـه بعد که تا 2 ماهگي بدون انجام تست مي توان واكسن ب.ث.ژ را تلقيح نمود. اگر که تا سن يك سالگي تزريق نشده باشد ابتدا تست PPD انجام مي شود و در صورتي كه تست منفي باشد تزريق انجام مي شود. معمولا جاي محل تزريق باقي مي‌ماند و اگر ديده نشود لازم نيست تزريق تكرار شود. درون بعضي از موارد تورم عقده هاي لنفاوي زير بغل بعد از تزريق واكسن مشاهده مي شود كه معمولا با گذشت زمان برطرف شده و نياز بـه درمان خاصي ندارد.

قطره خوراكي فلج اطفال: فلج اطفال يك بيماري حاد ويروسي هست كه مي تواند منجر بـه فلج دائم دسته اي از عضلات بدن شود. براي جلوگيري از اين بيماري ناتوان كننده و سخت، بهترين راه واكسيناسيون است. واكسن بـه صورت قطره خوراكي و با استفاده از ويروس ضعيف شده ساخته شده است.

واكسن هپاتيت B: اين ويروس از راه خوني (مانند انتقال خون)، از راه جنسي و از طريق مادر بـه فرزند (در دوران بارداري) منتقل مي‌شود. افرادي كه بيشتر درون تماس با بيماران هستند مانند پرسنل و بيماران بخش دياليز، پزشكان، دندانپزشكان، پرستاران و پرسنل بانك خون بيشتر درون معرض ابتلاء بـه اين بيماري بوده و بعنوان گروه پرخطر بايد واكسينـه شوند. واكسن اين بيماري از سال 1372 جزو برنامـه واكسيناسيون كشوري اطفال گنجانده شده است. عوارض واكسن خيلي كم بوده شامل درد و قرمزي درون ناحيه تزريق، سردرد مختصر و احساس كسالت است.

واكسن سه گانـه: اين واكسن با استفاده از باكتري كشته شده سياه سرفه و سموم باكتريهاي ديفتري و كزاز ساخته مي شود. ديفتري، كزاز و سياه سرفه بيماري هاي خطرناكي هستند كه مي توانند موجب مرگ يا عوارض شديد شوند. عارضه اين واكسن معمولا تب و بيقراري هست كه ممكن هست تا چند روز ادامـه يابد، درون اين صورت مي توانيد از پاشويه و استامينوفن براي كاهش تب درون كودك استفاده كنيد. اگر بعد از تزريق، تب 40 درجه يا تشنج ديده شود حتما آنرا درون نوبت هاي بعدي متذكر شويد که تا از واكسن دو گانـه اطفال استفاده شود.

واكسن دو گانـه اطفال: اين واكسن شبيه بـه واكسن دوگانـه بزرگسالان يعني شامل واكسنـهاي ديفتري و كزاز هست و تنـها فرق آن مقدار بيشتر واكسن ديفتري است.

واكسن MMR (سرخك، سرخجه، اوريون): علائم بيماري سرخك عبارتند از تب بالا و چند روزه، آب ريزش بيني، التهاب ملتحمـه چشم و جوشـهائي كه بعد از شروع تب ظاهر مي شوند. التهاب پرده مغز، التهاب گوش مياني و برونشيت ممكن هست در ادامـه علائم سرخك ظاهر شوند. درون بعضي از كشورها ميزان مرگ ومير بـه 10% مبتلايان مي رسد. سرخجه نيز با بثورات جلدي همراه هست و علائم آن نظير تب و سرفه، خفيف تر از سرخك بوده و بيماري خطرناكي نيست. خطر اين بيماري مربوط بـه خانم هاي باردار هست كه درون صورت ابتلا، احتمال نقص مادرزادي را درون جنين بشدت افزايش مي دهد.

آيا واكسيناسيون بايد تحت هر شرايطي، مثل بيماري كودك، انجام شود؟
در اكثر موارد بيماري واكسيناسيون انجام مي شود، بـه جز چند مورد خاص كه توضيح داده خواهد شد. مثلا شل بودن مدفوع يا سرماخوردگي معمولي نبايد مانع از انجام ايمن سازي شود. برنامـه ايمن سازي كودكان نارس ويا كم وزن نيز طبق جدول ايمن سازي عادي هست و تجويز بـه موقع واكسنـها توصيه مي شود. ابتلا بـه سوء تغذيه نيز نـه تنـها مانعي براي ايمن سازي نيست، بلكه ايمن سازي بـه موقع كودكان مبتلا بـه سوء تغذيه بشدت توصيه مي شود چرا كه آنـها را نسبت بـه بيماريهايي كه بيشتر درون معرض ابتلا بـه آنـها هستند مقاوم مي كند.
براي هيچ واكسني جز سياه سرفه محدوديت سني وجود ندارد و در صورت عدم سابقه ايمن سازي بايد با برنامـه عمل شود .

در چه مواردي نبايد واكسيناسيون انجام شود يا با تغييرات انجام مي شود؟

در مورد كودكان مبتلا بـه آلرژي شديد و يا ضايعات و عوارض مغزي و عصبي واكسناسيون با احتياط و با نظر پزشك كودكان انجام مي گيرد.
در كودكان تب دار يا مبتلا بـه بيماري هاي حاد شديد که تا رفع تب و بيماري فقط تزريق واكسن سه گانـه را بـه عقب مي اندازند.
به كودكان بعد از سن شش سالگي و نوجوانان، اگر مايه كوبي توام ضرورت يابد بايد حتما واكسن ويژه بزرگسالان تزريق شود.

همچنين براي كودكاني كه سابقه بيماريهاي مزمن چركي، ناراحتيهاي عصبي، تشنج، ضايعات مغزي و يا سابقه خانوادگي بيماريهاي عصبي را دارند واكسن سه گانـه تجويز نمي شود.
در اختلالات ايمني ، چه اوليه و چه اكتسابي مثل لوسمي ( سرطان خون) و غيره واكسنـهاي ويروسي زنده و واكسن سل (BCG)منع استعمال دارند.
به علت ريشـه كني آبله درون جهان، تلقيح آن بـه هيچ وجه لازم نيست.
در افراد مبتلا بـه هموفيلي واكسن هپاتيت B بايستي زير جلد تزريق شود.
واكسن آنفولانزا چيست و آيا براي كودكم لازم است؟
واكسن آنفولانزا يا معروف بـه واكسن سرماخوردگي شامل چند ويروس شناخته شده هست كه که تا حدي ضعيف شده اند و از طريق تزريق عضلاني مي توانند که تا 80 درصد ايمني براي يك سال ايجاد كنند. این نکته را هرگز فراموش نکنید کـه واکسن آنفلوآنزا هرگز مانع از ابتلای شما و یـا کودکتان بـه سرماخوردگی نمـی گردد زیرا این واکسن سرماخوردگی نیست .

[آشنایی با انواع واکسن ها و جدول واکسیناسیون کشور ایران ... قيمت آمپول كزاز]

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 18 Jul 2018 02:42:00 +0000